Stap 1 Onderzoek naar een Circulaire paddestoelen Substraat Faciliteit

Jaarlijks wordt er ongeveer 200.000 ton koffiedik geproduceerd. Circa 30% komt beschikbaar bij kantoren of de horeca. Deze 60.000 ton wordt meestal als restafval afgevoerd en verbrand in afvalverbrandingsinstallaties. Hierdoor komt circa 8.000 ton CO2eq uitstoot vrij in de atmosfeer.

Rotterzwam streeft ernaar om zo veel mogelijk koffiedik te redden van verbranding. Wij redden het koffiedik dat vrijkomt bij kantoren en horeca en gebruiken dit als substraat voor eetbare paddenstoelen teelt. Dit circulaire voedsel is een goede vleesvervanger en draagt daarbij bij aan de transitie naar de consumptie van meer groene eiwitten.
Rotterzwam haalt sinds 2013 het koffiedik op in een straal van circa 50 kilometer in de regio Rijnmond met elektrische busjes. De gehele kwekerij is voorzien van zonnepanelen waardoor de gehele bedrijfsvoering voor 99% zelfvoorzienend is in elektriciteit en 100% vrij is van fossiele brandstoffen. Wij bereiden een meststoffen aan vraag voor om ons restmateriaal dat vrijkomt na de teelt als meststof geaccrediteerd te krijgen zodat het terug naar de bodem kan als bodemverbeteraar en de CO2 te fixeren in de bodem.
Voor de 70% van het koffiedik dat vrijkomt bij de consument hebben wij een growkit ontwikkelt om de consument de mogelijkheid te bieden op het aanrecht deze reststroom direct om te zetten tot substraat voor paddenstoelen. Van dit product zijn er in Nederland inmiddels meer dan 100.000 verkocht en is dit product inmiddels in meerdere Europese landen beschikbaar.

De methode van rotterzwam is gebaseerd op het natuurlijke systeem van survival of the fittest. Zodra de koffieboon is gemalen en er warm water over is gegoten en de koffie is gezet, is er een schone voedingsbodem ontstaan voor schimmels. Elke m3 lucht bevat 1.000-10.000 sporen van diverse schimmels. Vanaf dat moment grijpen de sporen in de lucht of in de ruimte, waar het koffiedik in terecht komt, hun kans en zullen competitieve schimmels het koffiedik willen koloniseren. Als rotterzwam het koffiedik binnen een zeer korte tijd in ontvangst kan nemen om onze schimmel toe te voegen die ervoor zorgt dat er uiteindelijk eetbare paddenstoelen groeien uit het koffiedik. Hoe langer het duurt tot rotterzwam het koffiedik heeft kunnen koloniseren is de kans groter dat er andere schimmels gaan groeien en de kans op succes voor rotterzwam afneemt en er dus veel uitval ontstaat. Rotterzwam haalt in de veel gevallen 3 keer per week op bij haar locaties. Normaliter zou dat voldoende moeten zijn om vers koffiedik te verzamelen. Deze versheid heeft ook veel te maken van de interne logistiek binnen een onderneming waar de koffie wordt gezet.
Sinds COVID zien wij dat het koffiedik dat wij ophalen minder vers is. Dit betekent dat het al enkele dagen later aan ons wordt aangeboden en voor ons nu moet worden afgekeurd om dat er dan al zichtbaar een schimmel begint te groeien en het voor onze paddenstoel niet meer geschikt is.
De reden dat het koffiedik minder vers is heeft waarschijnlijk te maken met een lagere bezetting op de kantoren en minder beschikbare arbeidsplekken in het onderhouden (en dus het leeg halen) van de koffiemachines in kantoren. De infectie door een standaard schimmel (de trichoderma) komt veel voor in de lucht en heeft dan de vrije kans om in de verse koffiedik te gaan groeien.
Wij zouden nog vaker langsgaan kunnen bij bedrijven, maar uit de praktijk blijkt dat minder zinvol en een te dure operatie is. Het kost immers veel tijd om deze locaties te bezoeken en dan nog blijven wij afhankelijk van de frequentie van het legen van de koffiemachine op locatie. Wij zien als oplossing om het koffiedik nogmaals te pasteuriseren of steriliseren zodat de concurrerende schimmels gedood of verzwakt zijn waardoor onze schimmel met meer succes het substraat kan koloniseren.

Rotterzwam haalt nu 7 ton koffiedik per maand op bij bedrijven. Op dit moment moeten wij >75% van het koffiedik afkeuren omdat er al een te grote kans op infectie is ontstaan of al zichtbare infectie aanwezig is. Wij verwachten dat we na een pasteurisatie van het afgekeurde koffiedik van 75% verlagen naar <25%. Dat betekent dat we van de 7 ton nu maar 1,8 ton kunnen benutten. Na behandeling verwachten we zeker 5 ton te kunnen benutten.

Van elke kilo koffiedik wordt 20% omgezet naar paddenstoelen. Dus op deze manier kunnen we groeien van 1.800 kg *20% = 360 kg paddenstoelen naar 5.000 kg * 20% = 1.000 kg paddenstoelen.
Dat betekent dat onze opbrengst van de paddenstoelen dus bijna 3 keer groter zou kunnen worden.
Wij zullen moeten onderzoeken hoe we het koffiedik kunnen pasteuriseren. Welke machines zijn daarvoor geschikt. Bij welke temperatuur en hoelang moeten we pasteuriseren. Hoe kunnen we nog beter inschatten wanneer het geen zin meer heeft om koffiedik toch af te keuren omdat pasteuriseren te weinig gaat opleveren omdat de infecties te groot zijn. Op welke schaal gaan we dit proces tot uitvoering brengen? Wij verwachten dat de uiteindelijke investering voor deze pasteurisatie wellicht te groot is voor onze kleinschalige substraat productie. Wij willen onderzoeken of het economische beter is om een centrale substraat productiefaciliteit op te zetten voor meerdere kwekerijen in de regio.

Als dit werkt zal dit betekenen dat er minder transport bewegingen noodzakelijk zijn. Wellicht is het mogelijk om nog maar een keer per week het koffiedik te hoeven verzamelen. Dat is een besparing van mogelijk 2.000-1.500 km per maand. En er dus 80% minder koffiedik voor vergisting hoeft worden afgevoerd. Dit is namelijk de huidige situatie, als rotterzwam het koffiedik zelf niet kan verwerken dan wordt het aangeboden voor vergisting.

Wij hebben bovenstaand projectvoorstel ingediend bij het EFRO-programma Kansen voor West en hebben goedkeuring gekregen om dit project in 2023 tot uitvoering te brengen. Hiermee wordt een deel van het project gefinancierd door Kansen voor West en de EU.

Via onze website zullen wij de ontwikkelingen van het project delen.